OldWays
Üye
Din ve inanç sistemlerinde yapılan ritüellerin birçok çeşidi olmakla birlikte, göksel ilişkiler ile bağlantısı olan ritüeller de antik dönem içinde çok önem taşımaktadır. Hekate'ye yapılan dini ritüellerde Hekate'nin "Phosphoros" kimliği ile geceyi aydınlatan tanrıça olmasından dolayı yapılan göksel bazı ritüeller bilinmektedir. Bazı araştırmacılar yapmış oldukları çalışmalarda dini ritüelleri astronomi ile bağdaştırmışlardır. G. Latura, çalışmasında, Samanyolu Galaksisi'nin göksel bir kapı olduğunu yorumlamış ve bir geçiş eşiği olduğundan söz etmiştir. Grek ve Roma festivallerinde belirli özel günlerde gerçekleşen dini ve kültsel ritüeller; Eleusis, Arrephoria, Thesmophoria gibi örnek verebileceğimiz, özel festivaller bu deneyimlerdeki göksel durumun bir parçasıdır. Gece karanlığındaki yıldızların, ayın aydınlatması ve bu özel günlerde göğün açılmasına işaret edilmesi olarak yorumlanmıştır. Grek mitolojisi ve dini için özel bir yere sahip olan festivaller olarak Panathenaia ve Arrhephoria günleri önemli takvimsel bir dönem olarak kabul edilmektedir. Bu festival günlerinde göksel bir kapının açıldığı kabul edilir. Romalı ünlü hatip ve yorumcu olan Cicero, dini gizemlerin sadece insan için değil, bütün bir uygarlık için önemli olduğunu ve hayattan sonraki döneme bir geçiş noktası olduğunu söylemektedir Cicero, Samanyolunu, tanrıların evi ve erdemli ruhların bulunduğu yer olarak tanımlamaktadır ve gezegenin müziğinin burada saklı olduğundan söz etmektedir. Belirli özel göksel günlerde erdemli ruhların bu geçiş eşiğinden geçip dünya yaşamını ziyaret ettiğini belirtir. Ruhun gezegen boyunca yükselmesi ve alçalması Cicero'nun Scipio'nun rüyası adlı eserinde bahsedilmektedir. Cicero'ya göre cennetin kapısı Samanyolu, Zodiak ekseni gezegenin kesişim noktasıdır. Belirli gezegensel değişimlerde yapılan, dini göksel gözlemler vasıtası ile kutsal olan günler yukarıda söz ettiğim belirli özel dini festivallerde gerçekleştiğine inanılırdı. Geçiş eşiği olarak adlandırılan ya da yapşamdan sonraki hayata geçişin kilit noktası olarak tanımlanan günlerde erdemli ruhlar yeryüzüne inebilir ya da dilediği yeryüzü, gökyüzü ve yeraltı ekseninde dolaşabilirdi. Gizemler özel kişiler tarafından gerçekleştirilir ve özel yeminler edilerek gizli kalırdı.
"Eğer ölüm cennetin üstüne yükseltecekse adımı
Yalnız bırak büyük cennet kapısı açılır onun için
..... Oldukça doğru, Africanus için aynı kapı Hercules kadar açıldı." (keyes-1984)
Cicero, antik dönemin ünlü filozofu olan Timaeus'tan esinlenerek, Hekate'nin üç yol kavşağının kesişim yerini hem göksel hem de yeraltının kesişme noktası olarak Samanyolu, Zodyak ekseninde olduğunu dile getirmiştir. Bu yorumu yapan George Latura bu durumu mitsel bir olay olarak tanımlamıştır. Atina'nın 18 km dışında bulunan bugün Eleusis şehrinde olan Hades'in yarı küresel mağara şeklindeki tapınım yeri yeraltına geçiş yerinin somut bir örneği olarak bilinmektedir. Antik dini inanca göre bu yer, yeraltının bir geçiş noktasıydı ve buranın Persephone'nin yeraltına gidişinin yeri olduğu inancı kuvvetle muhtemeldi. Persephone'nin kaçırıldığı kapı olduğuna inanılan, geçit kapısında ve dünyadan ayrılan ruhların geçtiği kapılardan Hekate'nin sorumlu olduğu bilinmektedir. Athanassakis tarafından çevrilmiş olan Eleusis'taki Hades kapısında bulunan Orphik İlahi;
" Senin emrin ile ölümü kabul eder herkes
Sen ölümlülerin ustası
Euboulos, Sen bir zamanlar Demeter'in kızını gelin olarak aldın.
Denizler ve çayırlar boyunca bütün yerler senin kapındır.
Eleusis Şehrindeki bu attik mağara Hades'in koruması ve emri altındadır."
Yol Kavşakları Eleusis gizemleri ile de ilişkilidir. MÖ 7. yüzyılda Homerik İlahilerde anlatılan Demeter'in kızını ararken yol kavşakları tanrıçası Hekate'den yardım dilemiştir.
S.I.Johnston, Hekate Soteira adlı çalışmasında, Hekate'nin esas özelliğinin ruhun ölüm ile yaşam arasındaki sınır eşiğini açma ve kapatma yetkisine sahip olduğunu tanrıçaya atfetmiştir. Johnston, Kahin Chaldaean'un Hekate ile bir bağlantısı olduğundan söz eder ve antik kaynaklarla modern kaynakları birleştirerek Hekate'nin kozmik ruh ilişkisini yorumlar. Chaldaean, Theurgy, Hans Lewy Ploto'nun Kozmik Ruhu Hekate ile tanımlamaktadır. Ruth Majercik ise farklı bir noktaya değinerek Kozmik Ruh ve Dünyasal Ruhu Hekate ile birleştirmiştir. Luc Brisson, Ploto'nun Timause adlı eserdeki bir pasajındaki yorumlayışına göre, Hekate o kadar çok karmaşayı içermektedir ki evrensel olgulardaki dünyasal ruhun tamamını kaplayan olgu Hekate'yi kapsamaktadır.
Bu tartışmalı noktada, ister dünyasal ruh Hekate'nin kendisi olsun ister kozmik ruh Hekate'yi, Hades'in kapılarını açma ve kapatma yetkisine sahip olduğu gerçeğini değiştirmeyecektir. Hekate'nin atribütlerinden biri olan anahtar bu ilişkiyi en iyi şekilde destekleyen simgelerden biridir. Yeryüzü, gökyüzü ve yeraltı geçiş noktalarının anahtarlarına sahip olan tanrıça Hekate'dir. Bu yüzden bütün evren O'nun yani Hekate'nin kendisinden oluşmaktadır. Platon, kozmik ruhun bilinmeyenden ortaya çıkmasına X adını vermiştir. Kozmik ruh X olarak tanımlanırsa eğer, X'in kendini şekillendirmesi ruha ve evrene uygunluğunun en yüksek derecede sonucudur. X'in şekillmesinden bu yana, kozmik ruhu Hekate-Yol Kavşakları Tanrıçası-ki onu hayat sonrası kapıyı açan varlık olarak yorumlamak olasıdır. Bu olay Macrobius'a göre, gezegenin bir parçasının Samanyolu ve Zodyak'ın kesişiminde cennetin kapı yeri olduğudur. Bu noktada, Ephesos Artemisi'nin boynunda yer alan burçlara(zodyak) dikkat çekmek gerekir. Ephesos Artemisi, Aphrodisias Aphyroditesi kült heykelleri tasvirinde ortak benzerlikler bulunmaktadır. Bu benzerlikler, iki kült heykelde de bulunan gökyüzü ile ilişkili olan Zodyak tasvirleridir. Hekate'nin annesi olarak bilinen Asteria'nın hem sözcük kökeni olarak astronomi olarak bilinmesi hem de, annesi Phobe'nin göksel ilişkisi sebebiyle; gökyüzü ile ilişkilerinin yakınlığı gözden kaçmamalıdır.
S.I.Johnston, Crosroads adlı çalışmasında, Grek ve Romalı yazarların yol kavşaklarını ritüellerin bir çeşidi ya da batıl inançlar olarak ilişkilendirdiğinden bahseder. Dolunayda akşam yemeklerinden sonra ortaya çıkan Hekate yol kavşaklarında bulunur, suçlu insanların cesedi yol kavşaklarına atılır, ceset ya taşlanır ya da yakılırdı. Ev halkı suçlu olan cesedi reddeder ve yol kavşaklarına bırakırdı. Büyü orada gerçekleşirdi. Antik bilim insanları bu durumu farketmelerine rağmen yol kavşaklarının temel özelliğinin ne olduğunu tanımlayamamışlardır. Sonuç olarak bazı durumlarda ritüeller ve ölümlerle ilişkili olan yol kavşakları yanlışlıklar ve anlaşılmazlıklarla bağlantılıdır. Yol kavşaklarının Hekate ile ilişkisinin tam nedeni bilinmemektedir. Bu kısa özet, tanımlanan yollar arasında ya da yol kavşaklarının kişinin bilinç altına geçişin bir anahtarı olarak gösterilmiş veya yorumlanmıştır. Yazarlar sadece bu konu hakkında az sayıda olan kanıtlarla çelişti yorumlar yapmakla kalmışladır.
1. Bilinç eşiğinden ve kesin olmayandan korunma amacı ile
2. Bilinç eşiğinin ayrılmasının, kendi çıkarına kullanılması
Grekler, Romalılar ve birçok uygarlıklar tarafından kabul edilen insan yapımı ya da doğal kabul edilen bilinç eşikleri noktası türlerinin bütünü -kapılar, bahçe kapıları, nehirler, sınırlar ve yol kavşakları bilinmeyene geçiş olarak anlamlandırılan, özel ritüeller gerektiren yerlerdir.
Yol kavşaklarında rehberlik eden Hekate'nin varlığı birkaç yolla saptanmıştır. Plutarchos, Hesychis ve Harpocration özellikle bu Hekataia'nın (Parlayan Hekate) yol kavşaklarında bulunduğundan söz ederler. Aristophanes Atina'da her vatandaşın kendi Hekate sunağına sahip olduğunu, kürsüye benzer bu sunakların her evin önünde görülebileceğini anlatır.
Yol kavşaklarında bulunan Hekataia'lar, Hekate'nin varlığını simgeleyen ve destekleyen heykellerdir ve antik yazarlarca bilinirler. Bu bilgilere ilaveten, gerçekleşen ritüellerle ilişkili olarak Hekate yol kavşakları ritüellerinin akşam yemeklerinden sonra olduğu bilgisini Demosthenes, Aristophanes ve 3. yüzyıl antik yazarları olan Apollodoros ve Plutarkhos vermektedir.
Yol kavşaklarına bir başka yorum R. V. Rudloff tarafından yapılmıştır. Hekate modern literatürde yol kavşaklarının tanrıçası diye çağrılır. Bu varsayımdan yol çıkarak Hekate yolcuları korur ve onun heykelleri yolcuları koruması adına yol kavşaklarına dikilir. Yazarn yorumuna göre, Hekate yol kavşaklarının koruyucusu ise, kavşaklar bir başka yere geçiş kapısı olarak görülür. Bu rol yaygın bir şekilde Hermes'e de atfedilmiştir ve bazen de rolü Apollon üstlenmektedir. Hekate'nin yol kavşaklarının koruyucusu yorumu yapılmasına rağmen konunun üzerine hiçbir kanıt bulunamamıştır. Yakın bir incelemeye göre bu iddaanın tarihi belirsizdir. Yaygın bir yorum olarak yol kavşaklarını aydınlatan Hekate ve Apollon olduğu bilinir. Apollon gündüzü, Hekate ise geceyi aydınlatır. Apollon'un Agyieus ismi Yolların Apollon'u olarak adlandırılır. Bu bazen de basit şekilde Phosphoros ya da Meşale Taşıyan olarak adlandırılmaktadır. Apollon Güneş Tanrısı ve Hekate ise Ay Tanrıçası olarak bilinir. Bir diğer muhtemel durum Triptolemos'un göndermisinin birkaç arka planında Hekate'nin görünümüdür. Fakat, Demeter ve Persephone ile yaygın bir ilişkisi olan Hekate'nin, yapılmış olan sahnede Triptolemos ile ilişkisi kesin değildir. Hekate gibi Hermes de yol kenarlarında bulunan taş işaretleri ve işaret direkleri aracılığı ile antik dönemin yoldan geçen insanlarına yol gösterir ve yol kavşaklarının kontrolünü sağlamaktadır.
Hekate'nin "Kourotrophos" adı, doğuma yardım eden ve doğurganlık ile ilişkili olan bir sıfatıdır. Bu sıfat aynı zaman Artemis içinde geçerli bir ad olarak bilinmektedir. Asıl önemli nokta Hekate'nin geçişlerin tanrıçası olduğu olgusudur. Bu olgu doğum sırasında bir yaşama geçiş formundaki durumu açıklamaktadır. Yukarıda anlatmaya çalıştığım kapı, eşik ya da yol kavşaklarında geçişin tanrıçası olan Hekate'nin doğum sırasındaki geçişin yardımcısı olduğu durumu ortaya çıkmaktadır. Tanrıça Hekate'nin anahtar atribütü sadece yeraltına geçişin değil aynı zamanda ana rahminden dünyaya geçişin bir açıklaması olduğu ortaya çıkmasıdır. Aiskhylos, Yalvaran Kadınlar adlı eserinde Artemis'in hamile kadınlara yardım etmesinden bahsetmekte bu olayı Artemis-Hekate(kültü) olarak açıklamakta ve Brauron'da bulunmuş bir Hekate heykeli ile bu ilişkiyi bir tutmaktadır.
Kaynakça;
Hekate Soteira, Hekate Crosroads - S.I.Johnston
Tanrıların Doğuşu - Hesiodos
Homerik İlahiler - Erman Gören
Arkeolog Emine Bozkurt çalışmaları
Some cults of greek goddeses and female deamons
of oriental origin: especialy in relation to the myth of
godesses and daemons in the semitic word - Webb P.A
Efes Bulumları - Wood J. T.
Ek1 fotoğraf: Heracles, Cerberus and Hecate, Apulian red-figure volute krater C4th B.C., Staatliche Antikensammlungen
"Eğer ölüm cennetin üstüne yükseltecekse adımı
Yalnız bırak büyük cennet kapısı açılır onun için
..... Oldukça doğru, Africanus için aynı kapı Hercules kadar açıldı." (keyes-1984)
Cicero, antik dönemin ünlü filozofu olan Timaeus'tan esinlenerek, Hekate'nin üç yol kavşağının kesişim yerini hem göksel hem de yeraltının kesişme noktası olarak Samanyolu, Zodyak ekseninde olduğunu dile getirmiştir. Bu yorumu yapan George Latura bu durumu mitsel bir olay olarak tanımlamıştır. Atina'nın 18 km dışında bulunan bugün Eleusis şehrinde olan Hades'in yarı küresel mağara şeklindeki tapınım yeri yeraltına geçiş yerinin somut bir örneği olarak bilinmektedir. Antik dini inanca göre bu yer, yeraltının bir geçiş noktasıydı ve buranın Persephone'nin yeraltına gidişinin yeri olduğu inancı kuvvetle muhtemeldi. Persephone'nin kaçırıldığı kapı olduğuna inanılan, geçit kapısında ve dünyadan ayrılan ruhların geçtiği kapılardan Hekate'nin sorumlu olduğu bilinmektedir. Athanassakis tarafından çevrilmiş olan Eleusis'taki Hades kapısında bulunan Orphik İlahi;
" Senin emrin ile ölümü kabul eder herkes
Sen ölümlülerin ustası
Euboulos, Sen bir zamanlar Demeter'in kızını gelin olarak aldın.
Denizler ve çayırlar boyunca bütün yerler senin kapındır.
Eleusis Şehrindeki bu attik mağara Hades'in koruması ve emri altındadır."
Yol Kavşakları Eleusis gizemleri ile de ilişkilidir. MÖ 7. yüzyılda Homerik İlahilerde anlatılan Demeter'in kızını ararken yol kavşakları tanrıçası Hekate'den yardım dilemiştir.
S.I.Johnston, Hekate Soteira adlı çalışmasında, Hekate'nin esas özelliğinin ruhun ölüm ile yaşam arasındaki sınır eşiğini açma ve kapatma yetkisine sahip olduğunu tanrıçaya atfetmiştir. Johnston, Kahin Chaldaean'un Hekate ile bir bağlantısı olduğundan söz eder ve antik kaynaklarla modern kaynakları birleştirerek Hekate'nin kozmik ruh ilişkisini yorumlar. Chaldaean, Theurgy, Hans Lewy Ploto'nun Kozmik Ruhu Hekate ile tanımlamaktadır. Ruth Majercik ise farklı bir noktaya değinerek Kozmik Ruh ve Dünyasal Ruhu Hekate ile birleştirmiştir. Luc Brisson, Ploto'nun Timause adlı eserdeki bir pasajındaki yorumlayışına göre, Hekate o kadar çok karmaşayı içermektedir ki evrensel olgulardaki dünyasal ruhun tamamını kaplayan olgu Hekate'yi kapsamaktadır.
Bu tartışmalı noktada, ister dünyasal ruh Hekate'nin kendisi olsun ister kozmik ruh Hekate'yi, Hades'in kapılarını açma ve kapatma yetkisine sahip olduğu gerçeğini değiştirmeyecektir. Hekate'nin atribütlerinden biri olan anahtar bu ilişkiyi en iyi şekilde destekleyen simgelerden biridir. Yeryüzü, gökyüzü ve yeraltı geçiş noktalarının anahtarlarına sahip olan tanrıça Hekate'dir. Bu yüzden bütün evren O'nun yani Hekate'nin kendisinden oluşmaktadır. Platon, kozmik ruhun bilinmeyenden ortaya çıkmasına X adını vermiştir. Kozmik ruh X olarak tanımlanırsa eğer, X'in kendini şekillendirmesi ruha ve evrene uygunluğunun en yüksek derecede sonucudur. X'in şekillmesinden bu yana, kozmik ruhu Hekate-Yol Kavşakları Tanrıçası-ki onu hayat sonrası kapıyı açan varlık olarak yorumlamak olasıdır. Bu olay Macrobius'a göre, gezegenin bir parçasının Samanyolu ve Zodyak'ın kesişiminde cennetin kapı yeri olduğudur. Bu noktada, Ephesos Artemisi'nin boynunda yer alan burçlara(zodyak) dikkat çekmek gerekir. Ephesos Artemisi, Aphrodisias Aphyroditesi kült heykelleri tasvirinde ortak benzerlikler bulunmaktadır. Bu benzerlikler, iki kült heykelde de bulunan gökyüzü ile ilişkili olan Zodyak tasvirleridir. Hekate'nin annesi olarak bilinen Asteria'nın hem sözcük kökeni olarak astronomi olarak bilinmesi hem de, annesi Phobe'nin göksel ilişkisi sebebiyle; gökyüzü ile ilişkilerinin yakınlığı gözden kaçmamalıdır.
S.I.Johnston, Crosroads adlı çalışmasında, Grek ve Romalı yazarların yol kavşaklarını ritüellerin bir çeşidi ya da batıl inançlar olarak ilişkilendirdiğinden bahseder. Dolunayda akşam yemeklerinden sonra ortaya çıkan Hekate yol kavşaklarında bulunur, suçlu insanların cesedi yol kavşaklarına atılır, ceset ya taşlanır ya da yakılırdı. Ev halkı suçlu olan cesedi reddeder ve yol kavşaklarına bırakırdı. Büyü orada gerçekleşirdi. Antik bilim insanları bu durumu farketmelerine rağmen yol kavşaklarının temel özelliğinin ne olduğunu tanımlayamamışlardır. Sonuç olarak bazı durumlarda ritüeller ve ölümlerle ilişkili olan yol kavşakları yanlışlıklar ve anlaşılmazlıklarla bağlantılıdır. Yol kavşaklarının Hekate ile ilişkisinin tam nedeni bilinmemektedir. Bu kısa özet, tanımlanan yollar arasında ya da yol kavşaklarının kişinin bilinç altına geçişin bir anahtarı olarak gösterilmiş veya yorumlanmıştır. Yazarlar sadece bu konu hakkında az sayıda olan kanıtlarla çelişti yorumlar yapmakla kalmışladır.
1. Bilinç eşiğinden ve kesin olmayandan korunma amacı ile
2. Bilinç eşiğinin ayrılmasının, kendi çıkarına kullanılması
Grekler, Romalılar ve birçok uygarlıklar tarafından kabul edilen insan yapımı ya da doğal kabul edilen bilinç eşikleri noktası türlerinin bütünü -kapılar, bahçe kapıları, nehirler, sınırlar ve yol kavşakları bilinmeyene geçiş olarak anlamlandırılan, özel ritüeller gerektiren yerlerdir.
Yol kavşaklarında rehberlik eden Hekate'nin varlığı birkaç yolla saptanmıştır. Plutarchos, Hesychis ve Harpocration özellikle bu Hekataia'nın (Parlayan Hekate) yol kavşaklarında bulunduğundan söz ederler. Aristophanes Atina'da her vatandaşın kendi Hekate sunağına sahip olduğunu, kürsüye benzer bu sunakların her evin önünde görülebileceğini anlatır.
Yol kavşaklarında bulunan Hekataia'lar, Hekate'nin varlığını simgeleyen ve destekleyen heykellerdir ve antik yazarlarca bilinirler. Bu bilgilere ilaveten, gerçekleşen ritüellerle ilişkili olarak Hekate yol kavşakları ritüellerinin akşam yemeklerinden sonra olduğu bilgisini Demosthenes, Aristophanes ve 3. yüzyıl antik yazarları olan Apollodoros ve Plutarkhos vermektedir.
Yol kavşaklarına bir başka yorum R. V. Rudloff tarafından yapılmıştır. Hekate modern literatürde yol kavşaklarının tanrıçası diye çağrılır. Bu varsayımdan yol çıkarak Hekate yolcuları korur ve onun heykelleri yolcuları koruması adına yol kavşaklarına dikilir. Yazarn yorumuna göre, Hekate yol kavşaklarının koruyucusu ise, kavşaklar bir başka yere geçiş kapısı olarak görülür. Bu rol yaygın bir şekilde Hermes'e de atfedilmiştir ve bazen de rolü Apollon üstlenmektedir. Hekate'nin yol kavşaklarının koruyucusu yorumu yapılmasına rağmen konunun üzerine hiçbir kanıt bulunamamıştır. Yakın bir incelemeye göre bu iddaanın tarihi belirsizdir. Yaygın bir yorum olarak yol kavşaklarını aydınlatan Hekate ve Apollon olduğu bilinir. Apollon gündüzü, Hekate ise geceyi aydınlatır. Apollon'un Agyieus ismi Yolların Apollon'u olarak adlandırılır. Bu bazen de basit şekilde Phosphoros ya da Meşale Taşıyan olarak adlandırılmaktadır. Apollon Güneş Tanrısı ve Hekate ise Ay Tanrıçası olarak bilinir. Bir diğer muhtemel durum Triptolemos'un göndermisinin birkaç arka planında Hekate'nin görünümüdür. Fakat, Demeter ve Persephone ile yaygın bir ilişkisi olan Hekate'nin, yapılmış olan sahnede Triptolemos ile ilişkisi kesin değildir. Hekate gibi Hermes de yol kenarlarında bulunan taş işaretleri ve işaret direkleri aracılığı ile antik dönemin yoldan geçen insanlarına yol gösterir ve yol kavşaklarının kontrolünü sağlamaktadır.
Hekate'nin "Kourotrophos" adı, doğuma yardım eden ve doğurganlık ile ilişkili olan bir sıfatıdır. Bu sıfat aynı zaman Artemis içinde geçerli bir ad olarak bilinmektedir. Asıl önemli nokta Hekate'nin geçişlerin tanrıçası olduğu olgusudur. Bu olgu doğum sırasında bir yaşama geçiş formundaki durumu açıklamaktadır. Yukarıda anlatmaya çalıştığım kapı, eşik ya da yol kavşaklarında geçişin tanrıçası olan Hekate'nin doğum sırasındaki geçişin yardımcısı olduğu durumu ortaya çıkmaktadır. Tanrıça Hekate'nin anahtar atribütü sadece yeraltına geçişin değil aynı zamanda ana rahminden dünyaya geçişin bir açıklaması olduğu ortaya çıkmasıdır. Aiskhylos, Yalvaran Kadınlar adlı eserinde Artemis'in hamile kadınlara yardım etmesinden bahsetmekte bu olayı Artemis-Hekate(kültü) olarak açıklamakta ve Brauron'da bulunmuş bir Hekate heykeli ile bu ilişkiyi bir tutmaktadır.
Kaynakça;
Hekate Soteira, Hekate Crosroads - S.I.Johnston
Tanrıların Doğuşu - Hesiodos
Homerik İlahiler - Erman Gören
Arkeolog Emine Bozkurt çalışmaları
Some cults of greek goddeses and female deamons
of oriental origin: especialy in relation to the myth of
godesses and daemons in the semitic word - Webb P.A
Efes Bulumları - Wood J. T.
Ek1 fotoğraf: Heracles, Cerberus and Hecate, Apulian red-figure volute krater C4th B.C., Staatliche Antikensammlungen
Son düzenleme:
